Ανάγνωση: μια πολύπλοκη διαδικασία

Η ανάγνωση θεωρείται βασική ικανότητα που προάγει τη μάθηση και γι’ αυτό διδάσκεται συστηματικά με την είσοδο του παιδιού στο σχολείο, ενώ είναι προαπαιτούμενη για τη μελέτη όλων των άλλων γνωστικών αντικειμένων που διδάσκονται οι μαθητές. Εκτός από τη σημασία της εκμάθησής της για την επιτυχή φοίτηση στο σχολείο, η ανάγνωση είναι απαραίτητο εφόδιο για την προσαρμογή του ατόμου στη σημερινή κοινωνία, που χαρακτηρίζεται από τη γραπτή μετάδοση πληθώρας πληροφοριών (εφημερίδες, internet κτλ), αλλά και για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων.

Η ανάγνωση είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη και σύνθετη διαδικασία, κατά την οποία ο αναγνώστης πρέπει να χρησιμοποιήσει και να συντονίσει πολλαπλές πληροφορίες και δεξιότητες προκειμένου να εξάγει το νόημα του γραπτού λόγου. Για την ανάγνωση μιας λέξης, που είναι η πιο ευδιάκριτη μονάδα του λόγου με σημασιολογικό περιεχόμενο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η γνωστική επεξεργασία όλων των πληροφοριών που τη συνθέτουν. Κάθε λέξη διαθέτει γραφημικές, φωνολογικές και σημασιολογικές πληροφορίες.

Έτσι η γνωστική διαδικασία της ανάγνωσης διέρχεται από ορισμένα στάδια, δηλαδή αρχικά συντελείται η αναγνώριση των γραμμάτων της λέξης, στη συνέχεια η σύνδεσή τους με τους αντίστοιχους φθόγγους, η συνένωση των φθόγγων σε συλλαβές, η φωνολογική αναγνώριση ολόκληρης της λέξης και τέλος η ανάσυρση από τη μνήμη της σημασίας της. Τα πρώτα στάδια συνήθως εκφράζονται συνολικά με τον όρο αποκωδικοποίηση, ενώ το τελευταίο με τον όρο κατανόηση του γραπτού μηνύματος.

Η αποκωδικοποίηση και η κατανόηση είναι οι δύο βασικές λειτουργίες της ανάγνωσης, οι οποίες είναι διαφοροποιημένες και έχουν η καθεμιά σημαντικό ρόλο στην επιτυχή διεκπεραίωση της αναγνωστικής διαδικασίας. Η διαφοροποίηση των δύο αυτών παραγόντων υποστηρίζεται από αρκετές μελέτες, αλλά και από έρευνες νευροανατομικής απεικόνισης του εγκεφάλου που έδειξαν ότι διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου ενεργοποιούνται κατά τη λειτουργία τους.

Για να επιτευχθεί ολοκληρωμένη ανάγνωση θα πρέπει και οι δύο λειτουργίες που προαναφέρθηκαν να λειτουργούν σωστά. Η αποκωδικοποίηση απαιτείται για τη μετατροπή του γραφημικού κώδικα σε φωνημικό, που είναι γνωστός από τον προφορικό λόγο, διαφορετικά δεν είναι δυνατή η ανάγνωση οποιουδήποτε γραπτού μηνύματος. Από την άλλη πλευρά, τελικός σκοπός της ανάγνωσης είναι η κατανόηση του μηνύματος, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι συντελέσθηκε ολοκληρωμένη ανάγνωση. Η δυσλειτουργία της αποκωδικοποίησης ή της κατανόησης ή τα προβλήματα στην αλληλεπίδρασή τους συνδέονται με αναγνωστικές δυσκολίες (δυσλεξία).

Παπαστεφάνου Φιλιώ      

Ψυχολόγος - Ειδική Παιδαγωγός

Επικοινωνήστε μαζί μας και μάθετε περισσότερα για τις υπηρεσίες που προσφέρουμε.