Προαπαιτούμενες ικανότητες για την εκμάθηση της ανάγνωσης

Στην επιτυχή διεκπεραίωση της ανάγνωσης συμβάλλουν γνωστικές λειτουργίες όπως η αντίληψη, η μνήμη, η γλώσσα, η σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων κ.α. Πρωταρχικός παράγοντας για τη δυνατότητα αναγνωστικής λειτουργίας είναι η νοητική ικανότητα και ιδιαίτερα η λεκτική νοημοσύνη (όπως προκύπτει από τις γλωσσικές κλίμακες του WISC). Παρ’ όλα αυτά οι νοητικές ικανότητες δεν επαρκούν για την κατάκτηση της αναγνωστικής δεξιότητας.

Σημαντικό ρόλο κατά την έναρξη της αναγνωστικής διαδικασίας έχει η λειτουργία της αντίληψης, η οποία είναι υπεύθυνη για την πρόσληψη και την αναγνώριση των οπτικών συμβόλων του γραπτού λόγου. Η διάκριση σχημάτων χωρίς εννοιολογικό αντίκρισμα, όπως είναι τα γράμματα, είναι σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για την μετέπειτα επίδοση στα πρώτα σχολικά χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι για την εκμάθηση της ανάγνωσης απαιτείται μια ποιοτική διαφοροποίηση της λειτουργίας της αντίληψης, που μέχρι τότε επεξεργάζεται αντικείμενα του περιβάλλοντος με νόημα.

Όμως για να πραγματοποιηθεί ανάγνωση χρειάζεται και η συμβολή της μνήμης. Οι διαφορετικές δομές της μνήμης, συμβάλλουν σε όλα τα στάδια της αναγνωστικής διαδικασίας. Αρχικά, κατά την αναγνώριση των γραμμάτων, είναι αναγκαία η ανάσυρση των κατάλληλων γραφημικών πληροφοριών από τη μακρόχρονη μνήμη. Στη συνέχεια απαιτείται η βραχύχρονη συγκράτησή τους στη μνήμη εργασίας ώστε να συσχετισθούν με τις αντίστοιχες φωνολογικές πληροφορίες, οι οποίες θα ανακληθούν επίσης από τη μακρόχρονη μνήμη. Στη μνήμη εργασίας οι πληροφορίες αυτές θα συνενωθούν για να προκύψει η φωνολογική ταυτότητα της λέξης και τέλος η έννοια της θα ανασυρθεί από τη σημασιολογική μνήμη. Έτσι η επιτυχής ολοκλήρωση της ανάγνωσης προϋποθέτει την καλή λειτουργία της μνημονικής συγκράτησης, αλλά και ανάσυρσης από τη μνήμη όλων των απαραίτητων πληροφοριών.

Όσον αφορά το ρόλο της γλώσσας στην εκμάθηση και επιτυχή διεκπεραίωση της ανάγνωσης, ο γραπτός λόγος δημιουργήθηκε εξαρχής με βάση τον προφορικό λόγο, ο οποίος είχε ήδη αναπτυχθεί με φυσικό τρόπο. Έτσι η εξάρτηση της ανάγνωσης από την καλή γνώση του προφορικού λόγου είναι δεδομένη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η απλή χρήση της γλώσσας μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να μάθει να διαβάζει. Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες, κάποιες από αυτές και στον ελλαδικό χώρο, τα αποτελέσματα των οποίων συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει συνάφεια μεταξύ της εκμάθησης της ανάγνωσης και της φωνολογικής επίγνωσης. Με τον όρο αυτό εννοείται η επίγνωση από το παιδί της φωνολογικής δομής του προφορικού λόγου, δηλαδή ότι οι λέξεις αποτελούνται από συλλαβές και οι συλλαβές από φωνήματα. Η ανάλυση της εσωτερικής δομής των λέξεων θα το βοηθήσει αργότερα στη σύνθεση της φωνολογικής αναπαράστασης των συμβόλων του γραπτού λόγου σε λέξεις με νόημα.

Όλες οι δεξιότητες  που προαναφέρθηκαν, οι οποίες είναι και προαπαιτούμενες για την εκμάθηση της ανάγνωσης, μπορούν να αξιολογηθούν μέσω του Αθηνά τεστ.

Παπαστεφάνου Φιλιώ      

Ψυχολόγος - Ειδική Παιδαγωγός

Επικοινωνήστε μαζί μας και μάθετε περισσότερα για τις υπηρεσίες που προσφέρουμε.